Ne zakonisht mendojme per ankthin gjithmone si gjendje negative, por kjo nuk eshte e vertete, pasi ankthi ne te vertet paraqet nje gjendje te aktivizimit fiziologjik te dobishem per mbijetese. Pothuajse të gjithë ne e ndjejme ankthin në kohë te caktuara. Ankthi është një përvojë e zakonshme, veçanërisht si një përgjigje ndaj streseve të jetës. Ankthi funksional, pervec qe na mbron nga rreziqet e mundshme, eshte gjithashtu nje emocion qe na ndihmon te jemi ne gatishmeri dhe per te marre pergjegjesi dhe detyra ne jeten tone. Si pershembull nese do te marrim nje projekt ne pune apo ndodhemi ne sezon provimesh apo kemi nje takim te rendesishem, neve na motivon dhe mobilizon per te permbushur angazhimet tona. Por ankthi mund te behet edhe pengese ne aktivitetet tona te perditshme. Eshte e qarte se problemi e ka zanafillen kur ankthi kalon mbi nivelin normal te funksionalitetit deri ne ate pike sa na pengon dhe na ben te vuajme. Prandaj eshte e rendesishme te vendosim kufijte midis ankthit funksonal dhe ankthit jo-funksional ne jeten tone.
Ndersa crregullimi i ankthit ndodh zakonisht kur ankthi fillon te ndikoje seriozisht duke na penguar te jetojme jeten tone normalisht dhe funksionalisht. Ne vend qe te ndjehemi te shqetesuar ne pergjigje te nje rreziku te vertete, ne do te fillojme te perjetojme te njejtat simptoma, ne situata qe nuk kane asnje lloj rreziku, por qe ne i perceptojme si te rrezikshme. Ne mundemi ta evidentojme menjehere crregullimin e ankthit sepse ai eshte i paqarte dhe tek ne mbizoterojne ndjenja te pakendshme te vazhdueshme dhe perjetojme nje gjendje pasigurie ne lidhje me te ardhmen.
Ndodh shpesh, pa ndonje arsye reale, dhe ndodhemi vazhdmisht ne nje gjendje te alarmuar, pa patur ndonje rrezik real dhe kjo frike eshte ne disproporcion me situaten aktuale tonen. Ne kete moment ju vazhdoni te shmangni gjithnje e me shume situatat per shkak te frikes se perceptuar, dhe kjo gjendje perfshin pjesmarrjen ne aktivitete, jeten profesionale, sociale dhe familjare. Ne jetojme ne nje gjendje alarmi pa ekzistuar ndonje rrezik i vertete, prandaj eshte shume e rendesishme se si te dallojme se kur ankthi eshte funksional dhe ndihmon ne arritjen e qellimeve tona dhe nese ankthi na kthehet ne pengese te qellimeve, aktiviteteve dhe funksionalitetit tone ne jeten e perditshme eshte momenti i duhur per te kerkuar ndihme menjehere tek nje psikolog klinik profesionist.
Ataku i panikut
Një Atak paniku është nje gjendje e papritur e frikës dhe ankthit e nje tmerri intensiv që shkakton shumellojshmeri simptomash: fiziologjike, psikologjike, emocionale dhe te sjelljes. Niveli i frikës së përjetuar është jorealist dhe nuk është në proporcion te drejte me ngjarjet ose rrethanat që shkaktojnë sulmin e panikut. Sulmet e panikut janë një vrull i menjëhershëm i frikës ose shqetësimit qe zgjasin ne episode te shkurtra kohore mesatarisht nga 10 deri 15 minuta dhe shoqërohet me simptoma qe përfshijne një nivel të lartë të ankthit që personi i cili po e perjeton ndjehet sikur ai/ajo nuk mund të marr frymë, sikur po perjeton një sulm në zemër, sikur po i permbyset bota ose po çmendet, apo duke humbur kontrollin. Simptoma të tjera fiziologjike përfshijnë ndjesi shpimi gjilpërash, zhurma në veshë, duke u dridhur, një ndjenjë e mbytje, dhimbje gjoksi, djersitje dhe rrahje te shpeshta zemre dhimbje koke dhe ndjesi derealizimi. Zakonisht njerëzit që kanë çrregullim te atakut te panikut, zhvillojne dhe agorafobi ose një çrregullim tjetër si psh ankthi social apo i performances.
Agorafobia ne vetevete përfshin një frikë ekstreme dhe irracionale të të qenit i paaftë për t’i shpëtuar një situate të vështirë ose të sikletshme qe shoqerohet me simptomat e atakut te panikut qe i bën njerëzit të shmangin situatat kur ata mund të ndjehen të panikosur, të bllokuar, të pafuqishëm ose të zënë ngushtë. Kjo frikë shpesh çon në sjellje të vazhdueshme shmangie, në të cilat personi fillon të qëndrojë larg nga shumë vende dhe situata në të cilat ata kanë frikë se mund tju ndodhë nje sulm paniku. Për shembull, disa rrethana që shmangen zakonisht përfshijnë ngasjen e një makine, te qendruarit te vetem ne shtëpi, duke shmangur një qendër tregtare, duke shmangur udhëtimin me aeroplan, ose thjesht duke shmangur sheshet e hapura publike. Për shkak të këtyre sjelljeve shmangëse, jeta e një personi me agorafobi mund të bëhet shumë kufizuese dhe izoluese. Agoraphobia mund të ndikojë shumë në jetën personale dhe profesionale, sociale dhe familjare të një personi. Për shembull, frika e shtuar dhe sjelljet e shmangies mund ta bëjnë të vështirë për një person me agorafobi të udhëtojë për punë ose të vizitojë me familjen dhe miqtë. Edhe detyrat e vogla, të tilla si të shkuarit në dyqan, mund të bëhen jashtëzakonisht të vështira për t’u bërë.
Llojet e sulmeve tw panikut
Ekzistojnë dy lloje kryesore të sulmeve paniku: të papritura dhe të pritshme. Njerëzit me çrregullim paniku zakonisht përjetojnë sulme paniku të papritura, por disa i përjetojnë të dy llojet.
–Sulmet e papritura të panikut: ndodhin papritmas pa ndonjë shenjë të jashtme ose të brendshme. Me fjalë të tjera, ato duket se ndodhin kur personi ndihen i qete dhe i relaksuar.
–Sulmet e pritshme të panikut: ndodhin kur dikush është i ekspozuar ndaj një situate për të cilën ata kanë frikë. Për shembull, të kesh një sulm paniku gjatë ngritjes në një aeroplan, te udhetimit me autobus ose te qenit prane nje qendre tregtare.
Trajtimi për crregullimet e ankthit
Pavarësisht nëse keni të bëni me crregullimin e Atakut te panikut, apo nje tjeter crregullim ankthi, trajtimi efektiv është i disponueshëm. Disa nga opsionet më kryesore të trajtimit jane paraqitur me poshte:
-Psikoterapia eshte zgjidhja e duhur, duke ju drejtuar psikologut klinik qe te ndihmoje ne rindertimin e strategjive te duhura. Do t’ju ndihmojë të kuptoni më mirë simptomat tuaja, të zhvilloni mënyra te reja për t’i menaxhuar ato, duke trajtuar dhimbjen në të kaluarën, të përcaktoni rrugën tuaj për të ardhmen dhe të fitoni një perspektivë më të qartë që do të lejojë një pamje më shpresëdhënëse.
-Terapia e sjelljes njohëse (CBT) mund të ndihmojë njerëzit ankth dhe me çrregullim paniku të mësojnë mënyra të reja të të menduarit dhe të reagojnë ndaj situatave që provokojnë ankth. Si pjesë e procesit CBT, terapistët ndihmojnë klientët të identifikojnë dhe sfidojnë modelet negative të të menduarit dhe të zëvendësojnë këto mendime me mënyra më reale dhe të dobishme të të menduarit.
-Terapia e ekspozimit përfshin ekspozimin progresiv të njerëzve me çrregullim paniku në objekt dhe situata që shkaktojnë një përgjigje frike gjatë mësimit dhe praktikimit të strategjive të reja të relaksimit.
-Teknikat e vetë-ndihmës, të tilla si ushtrimet e frymëmarrjes dhe relaksimi progresiv, mund të jenë të dobishme për t’ju lejuar të punoni përmes menaxhimit të simptomave me ritmin tuaj.
-Medikamentet mund t’ju ndihmojnë në uljen e simptomave tuaja. Ato ndonjëherë mund të jenë të nevojshme vetëm për një periudhë të shkurtër kohe për të kontrolluar simptomat ndërsa ju punoni me psikoterapi dhe strategjitë e tjera.
