Ankthi dhe stresi janë padyshim shoqëruesit e jetës së secilit prej nesh, tani kemi krijuar përfundimisht një shoqëri në të cilën është me të vërtetë dhe konkretisht e vështirë të shmangësh përballjen me to dhe është bërë gjithnjë e më e rëndësishme të mësosh të përballesh me to. Për t’iu përshtatur të gjitha orareve, fëmijëve dhe punës veçanërisht, kredia për tu paguar, makinën që prishet, kërkimin e punës ose punën që është shumë dhe nuk mund ta menaxhoni më. Grindjet familjare, edukimi i fëmijëve, ndryshimet midis burrit dhe gruas që çojnë në diskutime të vazhdueshme. Një partner i vështirë për të menaxhuar, një punonjës i pamundur ose një menaxher i paaftë. Lista mund të jetë shumë, shumë e gjatë…
Gjëja e parë që duhet të dini janë STRATEGJITË
Secili prej nesh ka mijëra, por nuk e dimë që i kemi. Strategji në çdo gjë, që nga ngritja në mëngjes deri sa ta bëjmë veten me dhimbje koke. E di, je skeptik. Mendo për këtë, secili prej nesh ka 80 miliardë neurone. Secili neuron ka mesatarisht 10.000 lidhje me sa më shumë neurone. Pra, një tru mesatar ka 800 mijë miliardë lidhje. Po e shkruaj, kështu që është më e qartë: 800.000.000.000.000 (tetëqind mijë miliardë lidhje nervore !!!!)
Është një numër me të vërtetë i madh, përpiquni të mbyllni sytë dhe ta vizualizoni, është e vështirë, ju siguroj! Ju duket e pamundur që ju keni disa mijëra strategji të sjelljes?
Por për çfarë shërbejnë strategjitë?
Ato shërbejnë për të bërë gjëra. Për t’u çuar nga krevati ju keni një strategji të nxitur nga të paktën pesë ose gjashtë sjellje kryesore, ato janë pak a shumë të njëjta dhe krijojnë një strategji për verën, një për dimrin dhe një për kur fle jashtë. Disa njerëz kanë të njëjtën strategji për të tre kontekstet. Njerëzit e tjerë kanë më shumë se tre. Ne kemi strategji për t’u pëlqyer të tjerëve, për të qënë profesional, për të pasur sukses në atë që bëjmë. Por ki kujdes, a janë strategjitë vetëm pozitive? JOOOOO
Çdo strategji është një sekuencë e veprimeve (së pari nervore, së dyti sjellje) e cila gjithashtu mund të çojë në rezultate jo të përshtatshme.
Kur takoj një hipokondriak e di mirë mirë se ai person nuk është i sëmurë, por po përdor një strategji të gabuar për t’u marrë me perceptimet e tij/saj të brëndshme shqisore. Kurdoherë që ai/ajo percepton një ndjesi edhe sipërfaqësore (të muskulaturës skeletore) ose një ndjesi të brëndshme (për shkak të lëvizjes normale të organeve të brëndshme) ose ndjen dhimbje (siç janë problemet e zakonshme dhe periodike të stomakut) vëmëndja e tij/saj përqëndrohet në ndjesinë dhe fillon ta zmadhojë atë derisa të bëhet e padurueshme. Idetë dhe besimet e tij/saj do të rrotullohen rreth një problemi të mundshëm dhe tragjik të pazgjidhshëm (zakonisht kancer) dhe kjo do të shkaktojë imazhe të shtrembëruara të një të ardhmeje të pasigurt dhe të dhimbshme.
Një person që vuan nga depresioni zakonisht përdor tre strategji shumë mirë të mendimit. E para është të fajësohet dikush nga jasht për fatkeqësit e veta, disa ja atribuojnë fatit atë që u ndodh atyre, të tjerë sjelljes së pakëndshme të njerëzve përreth tyre dhe të tjerë sistemit shoqëror në të cilin jetojmë. Këto janë strategji mbrojtëse, ato shërbejnë për të mos menduar veten si difektoz. Shumë shpesh personi në depresion ka frikë nga patologjia mendore dhe kështu pa e kuptuar për fat të keq po e ushqen atë.
Pastaj ka dhe persona në depresion që fajësojnë veten e tyre, sikur të ishin thyer. Askush nuk është i prishur, por në këtë mënyrë ata shmangin të thonë që gjëndja shpirtërore varet nga vet ata, si mendon dhe çfarë bën. Ky mendim mund të jetë i bezdisshëm por kur merr përgjegjësinë për gjëndjen tënde shpirtërore dhe mendore, bota fillon të ndryshojë. Jo të gjithë janë të gatshëm për këtë dhe nganjëherë ju duket shumë e frikshme. Kush nuk ka përjetuar momente dëshpërimi duke menduar se gjithçka në lidhje me jetën e vetë varet nga zgjedhjet e veta.
Disa njerëz janë shumë në ankth kur mendojnë për të ardhmen, për të tjerët, për atë që i pret.
Fakti është që ne nuk kemi kontroll mbi gjithçka që na rrethon, por vetëm për veten edhe nëse nuk është shumë, është diçka e dobishme. Imagjinoni se si do të ishte sikur të mos kishim kontroll mbi veten tonë, do të mendonim të jetonim nën mëshirën e valëve në një sens të vazhdueshëm të pafuqisë. Ka njerëz që, për fat të keq për ta, jetojnë kështu.
Këto strategji që ju kam përshkruar quhen spontane.
Nëse duam të kuptojmë gjërat, duhet të mësojmë të bëjmë pyetje të dobishme: çfarë do të thotë të jesh spontan?
Spontaniteti është diçka që vjen natyrshëm, pa menduar për të, korteksi prefrontal, që është racionaliteti, nuk ka nevojë të mendosh për atë që bën, pak a shumë si kur ne mësojmë të notojmë, të ngasim makinën apo një biçikletë. Ajo që në fillim duket e komplikuar papritmas ajo ndodh natyrshëm. Kush di të notoj herët e para nuk mund të qëndronte mbi ujë, pasi mësohet nuk mund të bëjë pa qëndruar mbi ujë, bëhet një lloj instinkti që bëhet automatik.
Spontaniteti janë sjelljet tona automatike, ato që shpesh i përsërisim për t’u bërë modele spontane, natyrore që përsërisin veten e tyre pa u menduar. Është fat i madh që mund ta ndryshojmë edhe pse nuk është gjithmonë e lehtë.
Por deri tani kam folur për ankthin, depresionin dhe hipokondrinë, të cilat janë simptoma goditëse të një situate stresuese në të cilën trupi ynë nuk ka qënë në gjëndje të adaptohet.
Stresi është një fenomen tipik dhe përsëritës i qënies njerëzore, është një fenomen neutral ndaj të cilit, nëse përshtatemi mirë gjeneron efekte të dobishme (eu-stres) dhe nëse përshtatemi keq mund të shkaktojë efekte të pakëndshme (të-stresit). Të gjitha patologjitë psikologjike ndodhin në kushte stresi.
Përshtatja pozitive me stresin, eu – stresin, gjeneron rezistencë dhe vetëvlerësim. Ai negativ i stresit, krijon pasiguri, ankth, shqetësime të tepërta, ripërpunin/bluatje mendore dhe frikë jorealiste drejt së ardhmes, duke shkaktuar probleme ushqimore, ankthi, depresioni ose forma të tjera të shqetësimit psikosomatik.
Procesi i adaptimit ndaj stresit quhet “sindroma e adaptimit të stresit” dhe është një proces vazhdimisht aktiv. Edhe ndërsa jeni duke e lexuar këtë trupin juaj po i përshtatet stresit, ajo që ju shkakton shqetësim është një gjë me të cilën nuk po përshtateni dhe që trupi juaj e bën gjithnjë e më të dukshëm (përmes simptomave), në mënyrë që të vendosni të merreni sa më parën të jetë e mundur.
Simptomat janë pavetëdija jonë që troket në derë, nëse nuk e hapni do të trokasë më shumë.
Një pyetje e dobishme që duhet bërë për të menaxhuar ankthin dhe stresin është kjo: cila është simptoma mbi të cilën, duke vepruar, unë do të jem në gjëndje të lehtësoj shqetësimin?
Një person që është shumë i stresuar, në ankth ose depresion shpesh ka mendime shqetësuese ose negative që ushqejnë gjëndjen negative në të cilën e gjen veten.
Mendoje mirë. Kurdoherë që keni një shqetësim, zëri juaj i brëndshëm fillon të ndjehet me parashikime katastrofike. Nuk ka rëndësi nëse asnjëra nga ato gjëra nuk ndodh vërtet, për shkak të atij zërit të vogël do të ndjeheni keq dhe kjo është ajo që ndodh pothuajse gjithmonë. Pra, nëse doni të mësoni se si të menaxhoni ankthin dhe stresin, së pari duhet të mësoni se si ta trajtoni atë zë të vogël brënda vetes. Por si?
