Mendësia jonë formësohet nga fakti nëse besojmë se mund të mësojmë të ndryshojmë e të zhvillohemi – apo jo. Nga forma e kafkës suaj deri në madhësinë e këmbës suaj, karakteristikat fizike të trupit tuaj janë pak a shumë të paracaktuara plotësisht që nga fillimi. Sigurisht që ju mund të bëni një operacion plastik ose të thyeni një kockë, por në përgjithësi ne qeniet njerëzore kemi shumë pak kontroll mbi tiparet e trupit tonë.
Po çfarë mund të themi për aftësitë intelektuale dhe fizike, siç është të luash basketboll, të vizatosh ose të zgjidhësh problemat e matematikës? A janë të trashëgueshme apo mësohen? Sot, shumica e shkencëtarëve janë dakord se nëse doni të bëheni një violinist koncertesh, jo vetëm që duhet të keni një prirje muzikore, por duhet t’i kushtoni vitet e jetës tuaj praktikës për këtë. Sidoqoftë, ka po aq shumë përgjigje për këtë pyetje saq ka edhe njerëz, sepse mentaliteti ynë luan një rol vendimtar në mënyrën se si ne e shohim veten dhe të tjerët. Ta themi thjesht, mentaliteti ynë formon bindjet tona për të arritur diçka. Në këtë botë ka dy kategori njerëzish, janë ata që ecin në jetë me një mentalitet të ngurtë që besojnë vetëm në atë që ata janë aktualisht, dhe në kategorinë tjetër ku bëjnë pjesë ata të cilët besojnë se mund të zhvillohen në një version tjetër të vetes së tyre. Njerëzit me një mentalitet të ngurtë besojnë se kanë lindur të talentuar në bërjen e disa gjërave, por plotësisht të paaftë për të tjerat, ndërsa njerëzit me një mentalitet të hapur besojnë se mund të bëhen mjeshtër të çdo gjëje nëse përpiqen mjaftueshëm.
Kështu që njerëzit në grupin e dytë vazhdojnë të rriten gjatë gjithë jetës, duke përvetësuar aftësi të reja pa rezerva dhe duke u angazhuar në mënyrë aktive në marrëdhëniet e tyre. Për ta, jeta ,në të gjitha aspektet e saj, është në një gjendje të ndryshueshme të vazhdueshme.
Në kontrast, njerëzit me një mentalitet të ngurtë shpesh e lejojnë mënyrën e tyre të zymtë të të menduarit të pengojë zhvillimin e tyre. Nëse nuk arrijnë diçka, ata fusin kokën në rërë ose fajësojnë të tjerët. Ata shpresojnë për një dashuri të përhershme në marrëdhëniet e tyre më shumë sesa punojnë vetë në marrëdhënie.
Aftësitë e një individi janë të shkruara në gur sipas mendjes me mentalitet të ngurtë.
Njerëzit me një mentalitet të ngurtë besojnë se talenti është mbret. Sipas pikëpamjes së tyre, aftësitë e një personi janë të lindura, të shkruara në gur nga fillimi; një person është nga natyra, ose inteligjent, i talentuar, ose budalla dhe i paaftë, dhe do të mbetet ashtu. Kompanitë e mëdha si Enron dhe McKinsey – departamentet e burimeve njerëzore të të cilave investojnë shumë para për të zbuluar të ashtuquajturit të talentuar, në universitete – mishërojnë këtë mënyrë të menduari. Të diplomuarit që ata punësojnë pritet të rrisin menjëherë performancën e kompanisë me aftësitë e tyre. Por meqenëse ata janë kaq të talentuar, ata marrin pak trajnime dhe nuk pritet të përparojnë në punët e tyre ose të aftësohen në role të reja. Si rezultat, eprorët e tyre i vlerësojnë vazhdimisht: A janë vërtet këta talente aq të zgjuar sa menduam apo gabimet e tyre zbulojnë se u mungon talenti për të kryer punën? Njerëzit me një mendësi të ngurtë mendojnë se punonjësit që nuk janë të përsosur nga dita e parë nuk do të bëhen kurrë, prandaj është më mirë që t’i lini ata të largohen sa më shpejt. Për më tepër, njerëzit me një mentalitet të ngurtë besojnë se mund të bëjnë vetëm gjëra për të cilat shfaqin një aftësi të natyrshme – kjo praktikë sigurisht që nuk bën askënd të përsosur. Meqenëse ata e paragjykojnë menjëherë veten dhe njerëzit e tjerë si të mirë apo të këqij për diçka, ata supozojnë se edhe të tjerët po i gjykojnë gjatë gjithë kohës ata. Kështu, ata ndiejnë nevojën për të treguar se sa të talentuar dhe të zgjuar janë çdo rast që u jepet. Ata besojnë se i gjithë personaliteti i tyre është i vënë në bast: një gabim i vogël mund të jetë i mjaftueshëm për t’i quajtur ata si budallenj jokompetentë për jetën. Ata vazhdimisht kërkojnë miratim nga të tjerët për të mbrojtur egot e tyre dhe të konfirmojnë se ata vërtet janë aq të mëdhenj sa mendojnë se janë.
Rritja dhe zhvillimi janë të mundshme në mentalitetin e hapur.
Kur fëmijëve me një mentalitet të hapur u jepet një problemë e vështirë matematikore për ta zgjidhur në shkollë, ata hidhen në sulm dhe duan të zgjidhin më shumë problema ashtu si ajo në shtëpi. Ata e pranojnë që sa më shumë problema të zgjidhin, aq më shumë mësojnë. Qielli është kufiri kur bëhet fjalë për mundësitë e jetës për fëmijët me një mentalitet rritjeje. Është e vështirë të përcaktosh shkallën e tyre të saktë të inteligjencës sot, e lëre më të parashikojmë se si mund të jetë nesër. Sigurisht, notat e tyre pasqyrojnë statusin e tyre në një moment në kohë, por këta fëmijë besojnë se mund të mësojnë më shumë me punë të palodhur, përkushtim dhe këmbëngulje. Për më tepër, ata nuk janë të interesuar të marrin notat më të larta ose të jenë më të mirë se studentët e tjerë; ata duan të ndiejnë kënaqësinë e shtytjes së tyre drejt kufijve të potencialit të tyre të rritjes. Qoftë muzika, qoftë sporti, shkrimi apo vizatimi, ata praktikojnë pa pushim dhe janë mjaft të vetëdijshëm se vetëm përmes praktikës – dhe dështimit me raste – ata mund të përmirësojnë aftësitë e tyre.
Njerëzit me një mentalitet të hapur gëzojnë çdo mundësi për të mësuar truket nga crème de la crème në një fushë. Ata rishqyrtojnë dhe hedhin poshtë strategjitë e përdorura në të kaluarën, dhe gjithmonë mendojnë se si mund t’i eliminojnë gabimet dhe dobësitë e tyre. Në marrëdhëniet e tyre, ata inkurajojnë partnerët e tyre të vazhdojnë të mësojnë dhe të punojnë vetë. Kur ata luajnë sport, ata luajnë duke ditur se po i shërbejnë ekipit. Kur ata drejtojnë një biznes, ata respektojnë punonjësit e tyre, janë mirënjohës për punën e tyre dhe kërkojnë mendimet e tyre për gjërat, sado e pavolitshme të jetë e vërteta. Njerëzit me një mentalitet rritjeje mirëpresin problemet dhe i shohin ato si sfida, jo pengesa të pakapërcyeshme. Ata e gatuajnë energjinë e tyre për të përmirësuar veten dhe botën përreth tyre.
Njerëzit me një mentalitet të ngurtë kërkojnë miratim; ata me një mentalitet të hapur kërkojnë zhvillim.
Lee Iacocca u bë CEO i Chrysler Motors kur ishte në prag të kolapsit. Falë vendimmarrjes së shpejtë dhe ndjenjës së mirë për punonjësit, ai thjesht arriti ta rikthejë kompaninë në jetë. Por pas kësaj, sjellja e tij befas ndryshoi. Ai filloi të shtrihej në dafinat e tij, duke shfaqur epërsinë e tij dhe duke dhënë më shumë energji në imazhin e tij sesa në mirëqenien e kompanisë. Qëllimi i tij i vetëm ishte të merrte miratimin nga të tjerët. Iacocca tregon qartë një mentalitet të ngurtë. Ashtu siç ai klasifikon gjithçka si “të mirë” ose “të keqe”, ai ndjen se të tjerët janë duke e shqyrtuar atë, duke e etiketuar atë si fitues ose humbës. Dhe për shkak se do të dëshironte të ishte një fitues, ai përpiqet të paraqitet sa më inteligjent dhe i talentuar, në vend që të gjejë mënyra për të përmirësuar kompaninë.
Krahasoni këtë me Lou Gerstner, i cili mori përsipër IBM ndërsa ishte gati në fundosje. E bllokuar nga një mjedis i punës me mentalitet i ngurtë, kompania po harxhonte energji për mosmarrëveshjet e brendshme në vend që të përqëndrohej në shërbim dhe punë ekipore. Të gjithë përpiqeshin të bënin atë që ishte më e mira për veten e tyre; kështu, kompania nuk po i plotësonte nevojat e klientëve. Për ta ndryshuar këtë, Gerstner shkatërroi hierarkitë e kompanisë dhe vuri theksin mbi punën ekipore, duke shpërblyer punonjësit që mbështesin bashkëpuntorët e tyre. Ai gjithashtu hapi shtigje komunikimi në të gjithë kompaninë, duke e vendosur veten në të njëjtin nivel me punonjësit e tij. Kjo i mundësoi atij që brenda një periudhe të shkurtër kohe të krijojë kontakte personale me sa më shumë punonjës. Mendësia në rritje e Gerstner i mundësoi atij që të krijojë një mjedis të ri pune bazuar në punën ekipore dhe zhvillimin. Fokusi u zhvendos larg nga suksesi i individëve dhe drejt zhvillimit të përbashkët. Bazuar në këtë koncept, ai ishte në gjendje të sjellë sukses të qëndrueshëm në IBM.
Mendësia fikse (e lindur) i sheh dështimet si katastrofa; mendësia e hapur i sheh ato si mundësi.
Dështimi ka pasoja dramatike për njerëzit me një mentalitet të ngurtë. Merrni si shembull lojtarin e golfit Sergio García. Kur po kalonte një periudhë të vështirë, ai i pushoi nga puna asistentët njëri pas tjetrit, në varësi të humorit të tij. Një herë, ai madje fajësoi këpucët, ku i hoqi dhe i hodhi para një kalimtari të pafajshëm nga acarimi. Njerëzit me një mentalitet të ngurtë nuk besojnë se mund të mësojnë nga gabimet e tyre. Ata e shohin një dështim sado të vogël si dëshmi se ata do të jenë humbës përgjithmonë: një humbje që mohon dhe zhvlerëson të gjitha sukseset e kaluara. Në mënyrë që të ruajnë çfarëdolloj vetëbesimi që kanë, njerëzit me një mentalitet të përcaktuar krijojnë justifikime, mashtrojnë ose humbasin interesin dhe zhduken. Ata nuk kërkojnë ndihmë apo nuk i analizojnë dobësitë e tyre, dhe sigurisht që nuk përpiqen të përmirësohen duke praktikuar. Ata e shohin veten si një produkt të përfunduar – jo një proces i vazhdueshëm. Edhe basketbollisti i famshëm Michael Jordan kishte periudha në karrierën e tij ku ai nuk ia dilte me çdo top që prekte. Sidoqoftë, në vend që të zhytej në dëshpërim, ai praktikonte gjuajtjet që humbiste, pa pushim. Në fund të karrierës së tij, ai kishte teknikat më të mira se kushdo tjetër.Michael Jordan padyshim kishte një mentalitet të hapur. Në vend që të gjente fajin tek shokët e tij të skuadrës, ai kërkoi mënyra për të përmirësuar aftësitë dhe lojën e tij. Ai analizoi gabimet e tij, praktikoi edhe më fort se më parë dhe mori këshilla nga njerëzit e tjerë. Ai besonte me ngulm se mund t’i shndërronte humbjet e tij në fitore – për aq kohë sa përpiqej aq sa duhet.
Njerëzit me një mentalitet të ngurtë i shmangin vështirësitë; ata me një mentalitet të hapur i pëlqejnë ato.
Ka shumë gjëra në jetë që ne mund t’i arrijmë vetëm me përpjekje. Megjithatë, kur njerëzit me një mendësi të përcaktuar përballen me një situatë të vështirë, e gjithë ajo çfarë ato mund të shohin janë rreziqet, sepse sa më shumë kohë dhe energji të investojnë në diçka, aq më pak justifikime kanë nëse dështojnë. Plus, ata besojnë në fuqinë e madhe të talentit natyror: njerëzit e talentuar nuk duhet të kenë nevojë të përpiqen kaq shumë. Kjo mënyrë e të menduarit e bën të pamundur që njerëzit me një mendësi të ngurtë të arrijnë më shumë pa e vënë në dyshim talentin e tyre – dhe kështu shmangin situatat e vështira. Violinistja Nadja Salerno-Sonnenberg shfaqi këtë lloj sjelljeje. Në moshën 10 vjeç, ajo tashmë ishte e vlerësuar në mënyrë nga kritika; nga mosha 18 vjeç, ajo mbante violinën e saj në mënyrë të gabuar dhe gishtat e saj mpiheshin. Sa herë që ajo përpiqej të mësonte diçka të re, ajo frikësohej kaq shumë sa nuk do ta sillte më violinën e saj në mësime dhe shmangte të luajturin në violinë.
Nëse aktori Christopher Reeve do të kishte një mendim të tillë, ai do të kishte mbetur plotësisht i paralizuar nga qafa poshtë, për gjithë pjesën tjetër të jetës, ashtu siç parashikuan mjekët pas aksidentit të tij. Sidoqoftë, ai kishte një mentalitet të hapur: në vend që ta pranonte pasivisht fatin e tij, ai mori kontrollin e situatës së tij. Kështu që ai iu nënshtrua një programi stërvitor – dhe më pas ndodhi e pamundura: në kundërshtim me të gjitha diagnozat, ai lëvizi duart, pastaj këmbët dhe, më në fund, tërë trupin e sipërm të tij. Sfidat u japin njerëzve me një mentalitet hapur mundësinë për të ndjekur veprime të pasura me qëllime. Sa më të vështira të jenë, aq më shumë energji ata vendosin në luftën kundër – dhe rishkrimit – të fatit të tyre. Ashtu si Reeve, ata përpiqen ta bëjnë të pamundurën të mundur.
Mendësia jonë shpesh ndikohet fuqimisht nga modelet që kemi pasur si fëmijë.
Cilët faktorë përcaktojnë nëse një person ka një mentalitet të ngurtë apo një mentalitet të hapur? Cilët faktorë përcaktojnë nëse një person realizon potencialin e tij apo e kalon jetën e tij vendnumëro?
Zhvillimi i mendjes fillon që në lindje. Foshnjat vijnë në botë me një mentalitet të hapur: ata duan të mësojnë dhe rriten sa më shumë që të jetë e mundur çdo ditë. Të rriturit në mjedisin e një fëmije – zakonisht prindërit e tij / saj – luajnë një rol të madh në përcaktimin nëse fëmija rritet me dëshirë për t’u zhvilluar ose përfundimisht adopton një mentalitet të ngurtë. Ta themi thjesht, prindërit japin një shembull mentaliteti për fëmijët e tyre. Prindërit me një mentalitet të hapur inkurajojnë fëmijët e tyre dhe i nxisin ata të vazhdojnë të mësojnë, ndërsa ata me një mentalitet të ngurtë i gjykojnë gjithmonë fëmijët e tyre, duke u thënë atyre se çfarë është e drejtë ose e gabuar, e mirë apo e keqe. Foshnjat midis moshave 1 dhe 3 vjeç tashmë sillen në përputhje me rrethanat: foshnjat me mentalitet të hapur do të përpiqen të ndihmojnë një foshnjë tjetër që po qan; Në të kundërt, bebet me mentalitet të ngurtë mërziten prej tyre. Mësuesit janë gjithashtu modele shumë të rëndësishme dhe ndikojnë në mendjet e fëmijëve. Ka shumë mësues që besojnë se performanca e një studenti është e pandryshueshme – që studentët e mirë do të vazhdojnë të dalin mirë dhe studentët e dobët do të dalin gjithmonë dobët. Si rezultat studentët më të dobët do të zhvillojnë një mentalitet të ngurtë.
Por mësuesit e mirë – ata që besojnë me vendosmëri se studentët e tyre janë të aftë të mësojnë çdo gjë – e trajtojnë situatën ndryshe. Ata u tregojnë studentëve të tyre mënyra të ndryshme për të zgjidhur problemet e matematikës ose për të kuptuar Shekspirin. Studentët e tyre më të dobët përqafojnë një mentalitet të hapur dhe fillojnë të marrin nota më të mira: ata nuk janë më të dënuar për ta menduar veten e tyre si “të pafat” nga natyra. Mendësia jonë nuk është plotësisht e para-caktuar. Mund të ndryshojë qysh në fëmijëri kur adoptojmë modelet që duam të ndjekim.
Çdokush mund të adoptojë një mentalitet të hapur dhe ta bëjë të pamundurën të mundur.
Askush nuk duhet të jetë viktimë e rrethanave kur e zhvillon vetë mentalitetin e tij/saj. Truri mund të stërvitet si çdo muskul tjetër: nëse duam një mentalitet të hapur, ne mund ta mësojmë veten të mendojmë në atë mënyrë duke bërë një hap përpara sistematikisht. Ja një shembull: ju hidhni padashje një pjatë në dysheme. Mendimi i parë – i ngurtë siç mund të jetë, “Unë jam kaq e ngathët!” Por njerëzit që janë të vetëdijshëm për këtë reagim dhe dëshirojnë ta ndryshojnë atë, mund ta shtyjnë veten dhe të nxisin mendësinë e hapur duke menduar, “Epo mirë, këto gjëra ndodhin. Unë do ta pastroj dhe do të jem më e kujdesshëm herën tjetër. ” Puna drejt mentalitetit të hapur paraqet një mundësi të shkëlqyeshme për t’iu drejtuar të tjerëve për mbështetje, për të folur për gabimet tona dhe për të bërë plane të zbatueshme e konkrete për arritjen e qëllimeve tona.
Është e rëndësishme të kuptohet që një mentalitet i ngurtë nuk është i lehtë për tu mposhtur. Ka të ngjarë që është bërë një patericë emocionale ndër vite: na mbron nga dështimi, krijon njohje në sytë e prindërve dhe partnerëve tanë dhe rrit vetëbesimin tonë. Na ngushëllon herë pas here, kështu që shpëtimi prej tij mund të jetë jashtëzakonisht i vështirë. Në të vërtetë, nuk është e nevojshme të heqësh dorë nga një mentalitet i ngurtë. Për aq kohë sa ne e përvetësojmë perspektivën e hapjes sipas situatave të caktuara, zakonisht është e mjaftueshme: edhe nëse një person beson se është i mundur kur bëhet fjalë për sportin, ai ende mund të bëjë përmirësime çdo ditë në një aspekt tjetër, p.sh në punë. Adoptimi i një mentaliteti të hapur në çdo fushë na mundëson të bëjmë ta pamundurën të mundur (Christopher Reeve) dhe të vazhdojmë të përmirësojmë talentin dhe aftësitë tona (Michael Jordan). Kështu, mentaliteti i hapur është çelësi i vetë-përmbushjes.
Mesazhi:
Njerëzit me një mentalitet të ngurtëpengojnë zhvillimin e tyre për shkak të besimit të tyre në talentin e lindur dhe frikën e tyre për dështim. Përkundrazi, njerëzit me një mentalitet të hapur punojnë shumë dhe stërviten shumë për të realizuar potencialin e tyre maksimal. Duke u përballur me qëndrimet dhe idetë tona, ne mund të zhvillojmë një mentalitet të hapur.
Pyetjet që u dhamë përgjigje:
Si ndryshojnë njerëzit në mentalitetin e tyre?
- Mendësia jonë formëson besimin nëse mund të mësojmë dhe ndryshojmë dhe rritemi – apo jo.
• Aftësitë e një individi janë të shkruara në gur në mendësinë e ngurtë.
• Rritja dhe zhvillimi janë të mundshme në mentalitetin e hapur.
Çfarë ndikimi ka mentaliteti ynë në sjelljen tonë?
- Njerëzit me një mentalitet të ngurtë kërkojnë miratim; ata me një mentalitet të hapur kërkojnë zhvillim.
• Mendësia fikse i sheh dështimet si katastrofa; mentaliteti dinamik i sheh ato si mundësi.
• Njerëzit me një mentalitet të ngurtë i shmangin vështirësitë; ata me një mentalitet të hapur i pëlqejnë ato.
A mund ta ndryshojmë mentalitetin tonë?
- Mendësia jonë shpesh ndikohet fuqimisht nga modelet që kemi pasur si fëmijë.
• Çdokush mund të adoptojë një mentalitet të hapur dhe ta bëjë të pamundurën të mundur.
Ne eksploruam arsyet pse disa njerëz vuajnë në shkollë dhe më vonë në jetë, dhe pse të tjerët lulëzojnë dhe përparojnë. Duke përdorur studime shkencore dhe të dhëna nga shkollat e vërteta, zbuluam faktorët e fshehur që ndikojnë në suksesin e fëmijëve e të rriturve.
