Trekëndëshi Karpman i Dramës është modeli më i përhapur i marrëdhënieve midis njerëzve. Ai u përshkrua për herë të parë në vitin 1968 nga studiuesi klasik i analizës transaksionale, Steven Karpman. Njerëzit manipulojnë njëri-tjetrin, varen nga njëri-tjetri dhe lodhen shumë prej kësaj gjëje. Nuk ka shumë lumturi në këto lloj marrëdhëniesh dhe njerëzit rraskapiten për të ndryshuar ndonjë gjë. Megjithatë, ekziston një zgjidhje. Duhet të keni parasysh se për të zgjidhur një problem, së pari duhet ta kuptoni ku qëndron problemi.
Trekëndëshi i Karpmanit
Mund të ketë dy, tre ose më shumë njerëz brenda një trekëndëshi. Ka gjithmonë tre role: një viktimë, një persekutor dhe një shpëtimtar. Pjesëmarrësit e një trekëndëshi shpesh i ndërrojnë rolet e tyre. Një gjë mbetet e pandryshuar: ata janë të gjithë manipulues dhe sjellin dhimbje për veten dhe për të afërmit dhe të dashurit e tyre.
Një viktimë
Për një viktimë, jeta është thjesht dhimbje dhe vuajtje. Gjithkush është i padrejtë, viktima është gjithmonë e lodhur për t’u përballur me botën mizore. Viktima ndihet e frikësuar, e ofenduar ose e turpëruar. Ai ose ajo është xheloz dhe ziliqar. Atij ose asaj i mungon koha, fuqia dhe dëshira për të përmirësuar jetën e tij. Një viktimë ka frikë nga jeta dhe pret vetëm diçka të keqe prej saj.
Një persekutor
Ai ose ajo gjithashtu mendon se jeta është armik dhe burimi i të gjitha problemeve. Një persekutor është i tensionuar, i irrituar, i zemëruar dhe i frikësuar. Ai ose ajo nuk mund të harrojë grindjet e kaluara dhe gjithmonë parashikon probleme të ardhshme. Ky person kontrollon dhe kritikon njerëzit e tij më të afërt, ndjen një ngarkesë të padurueshme të përgjegjësisë dhe bëhet i lodhur për shkak të kësaj. Persekutuesi nuk ka energji.
Një shpëtimtar
Një shpëtimtar ndjen keqardhje për një viktimë dhe është i zemëruar ndaj një persekutori. Ai ose ajo ndihet më i rëndësishëm se të gjithë të tjerët dhe është krenar për misionin e tij të lartë. Në fakt, një shpëtimtar nuk shpëton askënd, sepse askush nuk i kërkoi atij ose asaj ta bënte atë. Rëndësia e një shpëtimi është një iluzion. Ai ose ajo synon të arrijë vetë-afirmimin, jo në dhënien e ndihmës askujt.
Si funksionon?
Një persekutor nuk mund ta lërë rehat një viktimë dhe e kritikon dhe e çmend gjithë kohës. Një viktimë përpiqet shumë, lodhet dhe ankohet. Një shpëtimtar i siguron rehati dhe jep këshilla dhe një shpatull për të qarë.
Pjesëmarrësit ndryshojnë rolin e tyre kohë pas kohe.
Kjo telenovelë mund të zgjasë për shumë vite. Pjesëmarrësit nuk mund ta kuptojnë se janë të mbërthyer në një trekëndësh. Ata madje mund të mendojnë se gjithçka është në rregull dhe se ata janë të lumtur me jetën e tyre. Një persekutor ka mundësinë të shkarkojë zemërimin e tij, viktima merr dhembshurinë dhe nuk ndihet përgjegjës për jetën e tij dhe një shpëtimtar gëzohet për rolin e tij ose të saj si hero. Secili prej tyre varet nga njëri-tjetri sepse ata mendojnë se dikush tjetër është burimi i të gjitha problemeve të tyre. Ata përpiqen të ndryshojnë njerëzit e tjerë në mënyrë që të përmbushin nevojat e tyre.
Partnerët i ndërrojnë rolet si një trekëndësh dhe kontrollojnë ose shpëtojnë njëri-tjetrin. Një marrëdhënie e tillë nuk mund të quhet dashuri. Kjo ka të bëjë me dëshirën për të dominuar, ndjenjën e keqardhjes për veten, ankesat e rraskapitura dhe justifikimet e padëgjuara. Nuk ka dashuri, as mbështetje, as lumturi.
Ndikon tek të gjithë përreth tyre
Kur një familje jeton brenda trekëndëshit të Karpmanit, kjo do të thotë që fëmija i tyre i ardhshëm do të përfshihet gjithashtu në të. Me shumë gjasa, fëmija do të privohet nga mbështetja vetjake, që të ketë një zgjedhje, ose mundësi për të marrë një vendim. Nuk është e qëllimshme – njerëzit që jetojnë në një trekëndësh mendojnë se ata e mbrojnë fëmijën e tyre kështu. Prindërit e tillë shpesh manipulojnë duke përdorur ndjenjën e detyrës dhe ndjenjat e turpit, fajit dhe keqardhjes.
A ka ndonjë rrugëdalje nga trekëndëshi?
Një individ duhet të kuptojë se ai ose ajo është i vetmi që është përgjegjës për jetën dhe dëshirat e tij/saj. Është e nevojshme për të marrë frenat e jetës së tij në dorë dhe për të vepruar pa kërkuar lejen e dikujt tjetër.
Si t’i shpëtoni trekëndëshit nëse jeni viktimë
– Mos u ankoni për jetën tuaj gjithë kohës. Shpenzojeni këtë kohë duke kërkuar mënyra për të përmirësuar gjërat me të cilat jeni të pakënaqur.
– Pranojeni njëherë e përgjithmonë: askush nuk ju detyrohet asgjë. Edhe sikur t’ua kenë premtuar, madje edhe nëse donin dhe ua kanë ofruar diçka. Rrethanat ndryshojnë vazhdimisht, siç janë dëshirat njerëzore. Ndalo së prituri për shpëtim.
– Çdo gjë që bëni është zgjedhja dhe përgjegjësia juaj. Ju jeni të lirë të bëni një zgjedhje tjetër nëse diçka nuk është e mirë për ju.
– Mos gjeni justifikime dhe mos e qortoni veten nëse mendoni se nuk i përmbushni pritshmëritë e dikujt.
Si t’i shpëtoni trekëndëshit nëse jeni Persekutues
– Ndaloni së fajësuari njerëzit e tjerë dhe rrethanat për problemet tuaja.
– Askush nuk është i detyruar të veprojë sipas mendimeve tuaja për atë që është e mirë dhe çka nuk është. Njerëzit janë të ndryshëm, situatat janë të ndryshme. Nëse nuk ju pëlqen diçka, thjesht mos u merrni me të.
– Zgjidhini argumentet në mënyrë paqësore, pa zemërim apo agresion.
– Ndaluni së afirmuari veten duke përdorur ata që janë më të dobët se ju.
Si t’i shpëtoni trekëndëshit nëse jeni Shpëtimtarë
– Nëse askush nuk ju pyet për ndihmë ose për disa këshilla, qëndroni të qetë.
– Ndaloni së menduari se ju e dini se si të jetoni më mirë se të gjithë të tjerët dhe pa udhëzimin tuaj të çmuar bota do të shembet.
– Mos jepni premtime të nxituara.
– Ndaloni së prituri mirënjohjen dhe lavdërimin. Ju ndihmoni vetëm sepse ju doni të ndihmoni, jo sepse ju doni një shpërblim, apo jo?
– Para se të filloni “duke i bërë mirë” dikujt, pyesni veten me sinqeritet nëse përfshirja juaj është me të vërtetë e nevojshme.
– Ndaloni së afirmuari veten duke përdorur ata që duan të ankohen për jetën e tyre vetëm për pak më shumë.
Si mund të transformohet Trekëndëshi
Nëse doni t’i shpëtoni trekëndëshit dhe të ndiqnni qëllimin tuaj hap pas hapi, nuk do të zgjasë derisa të shfaqen ndryshimet e para. Ju do të keni më shumë kohë dhe energji, do të jetë më e lehtë për të marrë frymë dhe më interesante për të jetuar. Tensioni në marrëdhënien tuaj ka shumë të ngjarë të bjerë.
– Një viktimë kthehet në një hero. Tani, në vend që të ankohen për fatin e tij ose të saj, një person do të luftojë fatkeqësinë, duke mos u lodhur, por duke u emocionuar. Duke zgjidhur problemet e tij, një hero nuk do të ankohet. Ai ose ajo do të ndjehen kënaqësi falë aftësisë për t’i zgjidhur këto probleme.
– Një persekutues kthehet në një filozof. Duke parë veprimet e një heroi nga pikëpamja e një spektatori, një filozof nuk kritikon më, por shqetësohet për rezultatin. Një filozof është gati të pranojë çdo rezultat, sepse ai ose ajo e di se gjithçka do të jetë mirë në fund.
– Një shpëtimtar kthehet në një motivues. Ai ose ajo stimulon një hero për të bërë diçka të madhe, duke përshkruar mundësitë e ardhshme. Një motivues gjen mënyra për të aplikuar fuqitë e një heroi dhe e frymëzon atë për të vepruar.
Ky është një model i shëndetshëm dhe i lumtur i marrëdhënieve midis njerëzve.
Modeli perfekt i një Trekëndëshi
Ky model i trekëndëshit përmban edhe më shumë energji dhe lumturi.
– Një hero bëhet fitues. Ai ose ajo kryen bëmat jo në mënyrë që të lavdërohet, por të zbatojë energjinë e tij në një mënyrë krijuese. Një hero nuk ka nevojë për miratim publik; ai ose ajo gëzon procesin e krijimtarisë dhe mundësinë për ta ndryshuar këtë botë për të mirë.
– Një filozof bëhet një parashikues. Ai sheh lidhje që nuk shihen nga të tjerët. Ai reagon ndaj mundësive të reja dhe krijon ide të reja.
– Një motivues bëhet një strateg. Ai e di mirë se si t’i sjellë idetë e filozofit në jetë.
Është e rëndësishme të vlerësoni situatën në mënyrë adekuate, për të parë nëse jeni duke u manipuluar në mënyrë që të mos e ktheni jetën tuaj në një telenovelë të marrëdhënieve të lodhshme.
Mos luani rolet që ju imponohen. Mësoni të ngriheni dhe të largoheni kur shihni se diçka është e gabuar.
