Shkenca psikologjike është përpjekur gjithmonë të kuptojë njeriun, atë që duket dhe nuk duket, atë që thuhet dhe atë që nënkuptohet, atë që mbahet mend dhe atë që është harruar, është përpjekur të kuptojë shpirtin e njeriut, psikikën, mënyrën si funksionon dhe mbi të gjitha përpiqet që të kuptojë sesi njeriu mund të rritet dhe të zhvillohet i shëndetshëm dhe si të realizojë në mënyrë sa më funksionale potencialet e tij. Kështu, sipas Jungut, ne mund të ndihemi të realizuar vetëm nëse arrijmë të balancojme të kundërtat tona, nëse ato janë në ekulibër dhe në paqe. Kështu, të qenit burrë apo grua, është një çift plotësues, i domosdoshëm për vazhdimësinë dhe i nevojshëm për harmoninë. Megjithatë shoqëria zhvillon paragjykime që mund të drejtojnë sjelljen e individëve në kompekse të ndryshme.
Individët për të marrë pëlqim dhe aprovim shoqëror për qëndrimet dhe sjelljen e tyre u përmbahen rregullave që shoqëria ka përcaktuar si kritere për rolin e tyre social dhe roli është ngushtësisht i lidhur me gjininë. Nëse individët nuk u përmbahen rregullave shoqërore për rolin social atëherë ata përballen me ndëshkim shoqëror si mospëlqim dhe mosaprovim i sjelljes. Rolet shoqërore lidhen me përmbushjen e detyrimeve shoqërore për individët, përkatësisht sipas gjinisë. Kështu për shembull, roli përkujdesës përcaktohet si shoqërisht i vlefshëm për gratë dhe roli vendimmarrës përcaktohet si shoqërisht i pëlqyeshëm për burrat. Përgjatë ciklit të jetës, individët marrin role shoqërore të ndryshme në varësi të gjinisë dhe moshës.
Shpeshherë shumë individ e gjejnë veten e tyre në rrugën e orientuar nga gardhet shoqërore, rrugë e cila është e mbushur me baltën e komplekseve…
Esenca dhe karakteristikat e komplekseve tek gratë dhe vajzat
Shkaqet e inferioritetit të grave janë të shumëllojshme dhe të ndërlikuara, të ardhura nga historia e edukimit familjar, nga kritika të vazhdueshme, nga trauma apo diskriminimi.
Ja një listë e shkutër e shkaqeve
- Protesta mashkullore
- Kompleksi i Hirushes
- Pakënaqësia nga pamjen e tyre;
- Kompleksi i vetëfajsimit;
- frika nga vetmia;
- «askush nuk më do”;
- qëllimet e parealizuara.
Protesta mashkullore
Në fund të fundit, gratë dhe burrat ka më shumë ngjashmëri, sesa dallime! Adleri dënonte me forcë të gjitha llojet e paragjykimeve shoqërore. Pabarazitë serioze mund të çojnë jo vetëm në formimin e komplekseve të inferioritetit dhe psikopatologjisë, por edhe për përpjekjet e tilla shkatërruese kompesuese, si lufta dhe revolucioni. Kështu, kur një vajzë percepton se djemtë janë më të favorizuar në shoqëri, ajo mund të zhvillojë formën e kompleksit superior, të njohur si protesta mashkullore. Kjo mund të përfshijë të veshurit si një djalë, këmbënguljen që të thirret me emrin e një djali ose largimin nga marrëdhëniet heteroseksuale dhe martesa. Nga ana tjetër, një djalë mund të vishet dhe të sillet si një vajzë sepse ai dyshon në aftësinë e tij për të përmbushur rolin e tij supozues më të lartë, duke u bërë kështu viktimë e stereotipit irracional të meshkujve të shoqërisë. Pabarazitë, nuk dëmtojnë vetëm vajzat. Impionimi i “të fortit” nga shoqëria për djemtë, bën që ata të jenë larg emocioneve, ndjenjave apo zgjedhjeve të lira, që bien ndesh me atë që shoqëria udhëzon. Përballë koncepteve të Frojdit, që pasqyrojnë një tablo nënshtruese për grate, qëndron Horney. Sipas Horney, gratë nuk kanë zili për organin seksual mashkullor, nuk mund të jenë të shëndetshme vetëm nëse lindin një djalë dhe nuk kanë një superego më të dobët. Një organizëm biologjikisht i ndërtuar për funksionet femërore, nuk mund të drejtohet psikologjikisht nga dëshira për atributet mashkullore. Ajo vë në dukje se psikoanaliza frojdiane bazohet kryesisht në studimet nga terapistët meshkuj të pacientëve meshkuj, të cilët mund të kenë lënë në hije gëzimet e amësisë dhe superioritetet e tjera unike femërore. Horney thekson ndikimet kulturore në sjelljen e femrave. Nëse shoqëria e konsideron forcën, guximin, pavarësinë dhe lirinë seksuale si karakteristika mashkullore, duke përshkruar dobësinë dhe varësinë si karakteristika femërore, atëherë gratë do të priren të besojnë se ato meritojnë një pozicion varësie.
Kompleksi i Hirushes
Mendimi se gratë janë krijesa infantile dhe emocionale, dhe si të tilla, të paafta për përgjegjësi dhe pavarësi është shprehje e punës së tendencës mashkullore për të ulur vetërespektin e grave. Horney argumenton se zilia është e dyanshme, pasi burrat në mënyrë të pandërgjegjshme janë xhelozë për gjoksin e grave, pasivitetin dhe aftësinë për të lindur fëmijë.
Nëpër shekuj, pranimi i atributeve femërore dukej se binte ndesh me sukseset në jetë. Të qenit vajza lidhet automatikisht me dështimin, pamundësinë për të ecur para. Nëse një grua zhvillohet në mënyrë të tillë që ta quajë veten burrë, kjo do të thotë se nuk është e kënaqur me të qenit grua, pasi kjo nënkupton inferioritet, heqjen dorë nga pavarësia, si dhe mohimin e vetes. Për një sërë arsyesh, psikologjike dhe kulturore, femrat vazhdojnë që t’u vënë kufij mundësive të tyre. Për vite me radhë, duke vazhuar dhe sot feminiteti është shoqëruar dhe madje njehsuar me varësinë. Për këtë arsye, shumë femra duan të çlirohen nga “fati i tyre biologjik”, i cili mesa duket i dënon që të jenë vetëm nënë dhe grua dhe të investojnë energjitë e tyre në punë dhe në karrierë. Por është një pakicë shumë e vogël vajzash që e bëjnë një gjë të tillë, e cila edhe pse është një revoltë ndaj ngurtësisë normore mashkullore, është një rrugë e zgjedhur e dëmshme.
Nevoja për pavarësi, që përjetohet ne nivelin personal, psikologjik, dëshira e thellë që të tjerët të përkujdesen për ne janë elementë që i bllokojnë gratë. E gjithë kjo situatë përkuzohet me termin “Kompleksi i Hirushes”, një tërësi qëndrimesh dhe frikërash që nuk i lejojnë femrat të përdorin plotësisht potencialin e tyre dhe krijueshmërinë. Ashtu si Hirushja, gratë e ditëve të sotme janë ende në pritje që diçka e ardhur nga jashtë të shndërrojë për mirë jetesën e tyre.
Kompleksi për pamjen e jashtme
Pakënaqësia me pamjen e tyre është kompleks kryesor dhe më i zakonshëm tek gratë. Ka, madje edhe vajza të bukura por që me patjetër e shohin një difekt në trupin e tyre; nëse është e hundë: “hund patate” apo këmbët e shkurtra. Shumica e këtyre pakënaqësive janë të lidhura me pamjen, ne trillime për veten, dhe këto janë të pranishme për pothuajse të gjithë jetën e një gruaje. Ka dy periudha në të cilën pakënaqësia e tyre me pamjen e jashtme arrin kulmin:
- në adoleshencë;
- pjekur periudhë moshe.
Zakonisht komplekset tek adoleshtentet shpeshherë mund të justifikohen për disa arsye: rritja hormonale ndryshon pamjen e jashtme; periudha karakterizohet me ndjeshmëri më të madhe gjë e cila bën të mundur që kritikat dhe ofendimet për pamjen të mund të shkaktojnë komplekse të thella në të ardhmen.
Në moshën 50 vjeçare gratë jo vetëm ndjejnë ndryshime fiziologjike por edhe psikologjike. Afërsisht rreth kësaj moshe, në menopause kemi të bëjmë me ndryshime hormonale të cilat ndikojnë në stabilitetitm emocional. Ndër të tjera, procesi i rritjes gradualisht shkon drejt plakjes, që nga jashtë manifestohet në formën e rrudhave dhe lëkurë të thatë. Kështu, që grua me moshë mesatare e frikësuar nga pamja e saj e jashme, ndikuar edhe nga distabiliteti emocional mund të gjej arsye të mbështet në kirurgjin plastike apo në gamën e gjërë të trajtimeve kozmetike. Kompleksi i inferioritetit në gratë e moshës së mesme shpesh zgjatet.
Mbipesha
Mbipesha është një kategori tjetër që e komplekson gruan përsa i përket pamjes së jashtme. Kjo, për shkak të stereotipit aktual të shoqërisë që gratë për të qenë të bukura nuk duhet të jenë mbipeshë. Kompleksi shfaqet nga pasha e tepërt. Mendimi për të humbur shumë peshë bëhet obsesiv dhe luan rol negativë në vetëvlerësim dhe në përdorimin e dietave pa kriter.
Kompleksi i vetëfajsimit
Sipas statistikave, më shumë se 90% e grave të ndjehen fajtore për çdo ditë në diçka. Kompleksi i vetëfajsimit. Shembujt e vetëfajësimit mund të jetë të ndryshmë, si psh: “Unë jam e keqe si” nënë, bashkëshorte, udhëheqëse, mësuese, mikesh, etj Arsyet dhe akuzat të pabaza janë të rrënjosura në fëmijërinë e hershme. Prindërit që qortojnë fëmijët e tyre shumë shpesh dhe për më teper abuzojnë dhe ndjenjat e shkaktuara e fajita, ka të ngjarë të rrisin fëmijë të mbyllur dhe të pasigurt në vetvete. Faji arbitrar shkatërron personalitetin dhe mund të shkaktojë edhe disa sëmundje psikosomatike si kanceri dhe ulçera duodenale.
Frikë nga vetmia
Të gjithë njerëzit kanë një tendencë e teprojnë konceptin e “vetmisë” dhe gratë më shpesh sesa burrat përjetojnë këtë gjendje të natyrshme duke e hiperbolizuar. Frika nga vetmia në më shpesh në gratë dhe kjo bën që ato të bëhen më aktive dhe miqësore. Për të kapërcyer këtë kompleks duhet të kuptojnë se vetmia është një pjesë integrale të ekzistencës sonë dhe ne duhet të marrim atë objektivisht. Gratë me këtë frikë kanë më shumë gjasa që të martohen, të bëhen miq të e ngusht me kolegët, etj. Varësia nga njerëzit, komunikim, pamundësia për t’u çlodhur e vetme – bëjnë që disa gra të zhvillojnë tiparet e një vetmie komplekse.
«askush nuk më do”
Dështimet në marrëdhëniet ndërpersonale, përkatësisht në dashuri shpesh të lënë një shenjë mbi personalitetin e gruas, duke e bërë më të pasigurt në vetvete saj. Pas një tjetër dështimi në dashuri atë fillojnë të tërhiqen në veten tyre.
Qëllimet e parealizuara
Ashtu si burrat, dështimet frustruese seksi i drejtë lidhur me rrëzimin në arsim karrierës. Në ditët e sotme, vetë-realizim është bërë një kërkesë e rëndësishme për të dy gjinitë. Qëllimet e parealizuara mund të çojë në lodhje kronike dhe humbja e vitalitetit.
