Çrregullimet mendore janë një nga nxitjet më të mëdha të shëndetit publik në Rajonin Evropian të OBSH-së, ku çdo vit ndikojnë mbi 25% të popullsisë.Në të gjitha vendet, problemet e shëndetit mendor janë më të përhapura në mesin e atyre që janë më të varfër.Prandaj edhe rajoni evropian i OBSH-së përballet me nevoja të ndryshme që lidhen me (1) mirëqenien mendore të popullatës dhe (2) sigurimi dhe cilësia e kujdesit shëndetësor për njerëzit me probleme të shëndetit mendor.
Plani i Veprimit për Shëndetin Mendor në Rajonin Evropian fokusohet në shtatë qëllime të ndërlidhura dhe propozon aktivitete efektive për të forcuar shëndetin mendor dhe mirëqenien.
Investimi në shëndetin mendor është thelbësor për qëndrueshmërinë e politikave shëndetësore dhe socio-ekonomike në rajonin evropian.
Plani i Veprimit Evropian për Shëndetin Mendor përputhet me katër rajone prioritare të kornizës së politikave evropiane për shëndetin dhe mirëqenien, Shëndetësi 2020, dhe do të kontribuojnë drejtpërdrejt në zbatimin e saj.
Shtatë qëllime, nga të cilat katër të parat janë thelbësore, mbulon të gjithë gjerësinë e këtij plan veprimit. Ato janë:
1. Gjithkush ka një mundësi të barabartë për të realizuar mirëqenien mendore gjatë gjithë jetës së tyre, sidomos ata që janë më të rrezikuar ose në rrezik;
2. Njerëzit me probleme të shëndetit mendor janë qytetarë të cilët të drejtat e njeriut vlerësohen plotësisht, mbrohen dhe promovohen;
3. Shërbimet e shëndetit mendor janë fizikisht të arritshme dhe financiarisht të përballueshme , në dispozicion në komunitet me nevoja;
4. Njerëzit kanë të drejtë për trajtim të mirë, të sigurt dhe efektiv;
5. Sistemet shëndetësore sigurojnë kujdes të mirë fizike dhe mendor të shëndetit për të gjithë;
6. Sistemet për shëndetin mendor punojnë në partneritet të mirë-koordinuara me sektorët e tjerë;
7. Menaxhimi i shëndetit mendor dhe ofrimi i shërbimeve shëndetësore janë të udhëzuar nga informacione të mira dhe njohuri.
ANEKSI 1. Gjendja shëndetësor mendor në Rajonin Evropian
Çrregullimet mendore janë një nga sfidat më të mëdha të shëndetit publik në rajonin e Evropës, të matura nga prevalenca, barrës të sëmundjes ose invaliditetit. Është vlerësuar se çrregullimet mendore ndikojnë çdo vit më shumë se një të tretën e popullsisë, nga të cilat më të zakonshme janë depresioni dhe ankthi.Çrregullimi depresiv është dy herë më i zakonshme te gratë sesa tek burrat.
Rreth 1-2% e popullsisë janë diagnostikuar çrregullime psikike, në mënyrë të barabartë te meshkuj dhe femra, dhe 5.6% e burrave dhe 1.3% e grave kanë çrregullime për shkak të përdorimit të substancave të paligjshme.Popullata e vjetër rezulton në një prevalencë të rritur të çmendurisë; zakonisht vuajnë 5% e njerëzve mbi 65 vjeç dhe 20% e atyre mbi 80 vjet.
Në të gjitha vendet çrregullime mendore tregojnë tendenca të jetë përhapja më e madhe në mesin e më të varfërve.
Në vendin e dytë janë çrregullimet e lidhura me abuzimin me alkoolin (6.2%), vendi i shtati Alzhimer dhe demenci të tjera (3.8%) skizofrenia dhe çrregullimet bipolare dhe në vendin e njëmbëdhjetë dhe dymbëdhjetë.
Çrregullime mendore janë të lidhur fort me vetëvrasjen. Shkalla e vetëvrasjeve janë shumë të larta në krahasim me pjesët e tjera të botës. Shkalla mesatare e vetëvrasjeve në Rajonin Evropianë është 13,9 në 100,000 banorë, por ekzistojnë variacione të gjëra. Të gjitha nëntë shtete me shkalla të larta të vetëvrasjes në botë, janë në rajonin Evropian.
Njerëzit me çrregullime mendore tregojnë vdekshmërinë më parë nga popullata e përgjithshme; shpesh vdesin edhe 20 vjet më të rinj. Njëra nga arsyet me shkalla të mëdha të vetëvrasjes, por faktori kryesor është përhapja e lartë e sëmundjeve kronike si sëmundjet kardiovaskulare, kanceri dhe diabeti.
ANEKSI 2. Politikat e Zhvillimit
Në rezolucionin mbi shëndetin global dhe politikës së jashtme e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së, në sesionin e 65 në vitin 2011, është miratuar se problemet e shëndetit mendor janë të rëndësishme për të gjitha shoqëritë dhe që ata kanë kontribut në mënyrë të konsiderueshme të barrës së sëmundjes në humbjen e cilësisë së jetës dhe kanë kosto të lartë ekonomike dhe sociale.
Asambleja Botërore e Shëndetësisë miratoi një rezolutë në vitin 2012, duke kërkuar planin gjithëpërfshirës të Veprimit Global për shëndet mendor që do ti mbulojë shërbimet, politikat, ligjet, planet, strategjitë dhe programet (1) për të siguruar trajtim për të lehtësuar shërimin dhe për të parandaluar përsëritjen e çrregullimeve mendore, (2) të promovohet shëndeti mental dhe (3) të mbështeten njerëzit me shëndet mental të jetojnë të plotë me shoqërinë. Ky aksion gjithëpërfshirës për shëndetin mental është miratuar në maj të vitit 2013 nga ana e Asambleje Botërore të Shëndetësisë (WHA66.8).
Aneksi 3. Model: rrethi i mirëqenës mendore
Çrregullime mendore ndikojnë në mirëqenien: njerëzit me çrregullime mendore të kenë qasje të dobët në arsim, kanë shkallë të lartë të papunësisë, të ardhura të ulëta dhe shpesh janë të izoluar nga shoqëria.
Prania e çrregullimit mendor ka shumë gjasa të rrit sjelljen e rrezikshme:pirja e duhanit, abuzimi me alkoolin, të ushqyerit e dobët, aktiviteti fizik të dobëta; këto rreziqe janë shumë më të zakonshme tek njerëzit me probleme të shëndetit mendor.
Një person me çrregullime mendore është me një rrezik më të lartë të trashjes, sëmundje kardiovaskulare, kanceri, diabeti, vetëvrasja, për shkak të faktorëve që rezultojnë nga çrregullime, sjellje të rrezikshme dhe efektet anësore të barnave.
Njerëzit me çrregullime mendore janë gjithashtu në rrezik të shkeljeve të drejtave të njeriut, si të drejtat e tyre të përgjithshme, dhe të drejta në lidhje me personat me aftësi të kufizuara.
Prania e një çrregullim mendor mund të zvogëlojë disponueshmërinë, sigurinë dhe cilësinë e shërbimeve në sektorin publik dhe privat të shërbimeve shëndetësore dhe mund të rrisë torturën, përjashtimin, dhe vdekshmërinë.
Megjithatë, sot ka dëshmi që lejojnë planifikimin e ndërhyrjeve që parandalojnë, zbutjen dhe madje edhe duke i kthyer ato në drejtime të kundërta pasoja të tilla të dëmshme dhe të padëshirueshme.
Aneksi 4. Komitetit Rajonal Evropian i Planit të Veprimit Evropian të OBSH-së për Shëndetin Mendor
Komisioni rajonal ju jep nderim të qasjes të cilën e jep mirënjohje për qasjen të cilën e propozon plani evropian i veprimit për shëndet mendor , ku mes vete është i varur dhe i integruar me strategji të tjera dhe politika të OBSh-së, siç është shëndeti 2020, plan për implementimin e strategjisë Evropiane për parandalimin dhe kontrollin e sëmundjeve jo ngjitëse viti 2012-2016.
Komisioni Rajonal fton organizatat ndërkombëtare, ndërqeveritare dhe joqeveritare, shoqatat e përdoruesve dhe shoqatave të familjeve të tyre si dhe shoqatat profesionale, për të mbështetur zbatimin e Planit të Veprimit.
